Abdulah Muminagić

Pukovnik Abdulah Muminagić
Rođenje	14.9.1919 Ljubuški
Smrt	15.7.2001 Sarajevo
Prebivalište	Sarajevo
Državljanstvo	Bosansko
Narodnost	Jugosloven
Etnicitet	Bosanac
Polje	Geodezija i Geofizika
Institucija	Vojna Akademija Beograd Univerzitet u Sarajevu
Alma mater	Geodetski fakultet Moskva Tehnički fakultet Zagreb
Akademski savjetnici	Mikhail Molodenskii Feodosy Krasovsky
Uticao na	Mensur Omerbašić
Uticali na njega	Mikhail Molodenskii
Poznat po	Osnivač Odsjeka za geodeziju u Sarajevu Načelnik za geodeziju JNA Predstavnik SFRJ u IUGG Titov kartograf u II svj.ratu

Abdulah Muminagić (14.9.1919-15.7.2001) je bio začetnik savremene geodezije i teorijske geofizike u Jugoslaviji. Tokom II svjetskog rata je u činu potporučnika bio član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije kao lični obavještajac i kartograf Josipa Broza kom je u više navrata spasio život te obavljao povjerljive dužnosti, radi čega je postao Titov lični protéžé (štićenik). Ovo mu kasnije omogućuje da geodeziju i geofiziku Jugoslavije razvije do najvišeg nivoa. Učestvovao je i u ratnim borbama.

Nakon rata u činu pukovnika obavlja niz najodgovornijih funkcija: načelnika geodetskog odjeljenja Vojnogeografskog instituta (načelnik za geodeziju JNA), rukovodioca niza instituta, predstavnika SFRJ u međunarodnim naučnim tijelima za geodeziju i geofiziku, urednika naučno-stručnih časopisa, i dr. Osnivač je prvog i jedinog bosanskog odsjeka za geodeziju, u Sarajevu.

Biografija

Srednju tehničku školu u Beogradu, Geodetski odsjek, završava 1938. Po odsluženju vojnog roka radi u Odjeljenju katastra i državnih dobara Kraljevine Jugoslavije. Do početka II svjetskog rata radi na geodetskom snimanju više katastarskih opština u Srbiji, a od početka rata u Zvorniku na održavanju katastra i triangulacije.

Ratni period i prvo spašavanje Tita

Avgusta 1943 odlazi u partizane za bratom Džemalom Muminagićem (1920-2003), koji će postati partizanski general, potom direktor FAMOS-a te poslijeratni gradonačelnik Sarajeva (1967-1973), predsjednik Skupštine SRBiH te član Skupštine SFRJ.

Prepoznat kao rijedak kadar i izuzetan geodeta-kartograf Kraljevine Jugoslavije, dospijeva u Prateći odred Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Ubrzo postaje lični kartograf i obavještajac partizanskog komandanta Tita, zadužen za specijalne zadatke i tajne misije tokom kojih ostvaruje kontakte s obavještajnim službama Britanije i SAD-a.

Vještim zastupanjem interesa Jugoslavije, uspijeva doći do niza tajnih planova i podataka kako saveznika tako i neprijatelja, što je umnogome uticalo na tok i ishod II svjetskog rata u Jugoistočnoj Evropi. Prema vlastitom svjedočenju, radio je u tzv. apsolutnoj tajnosti, baveći se aktivnostima o kojima se ne vode pisani izvještaji ili na kojima, ako postoje, stepen tajnosti je trajan pa te aktivnosti ostaju zauvijek nedostupne za istoriografiju.

Zahvaljujući aktivnostima nivoa apsolutne tajnosti, uspijeva preko treće obavještajne službe dokopati se i tajnih planova njemačke vojne obavještajne službe za Operaciju "Rösselsprung" ("Konjićev skok"), uperene na hvatanje Tita a u sklopu koje je Wehrmacht 25.5.1944 sa 1000 diverzanata-padobranaca izveo Desant na Drvar.

Shvativši nedostatke u planovima Operacije, koji su bili prvenstveno uzrokovani slabim poznavanjem terena od strane njemačkih obavještajnih izvora, određuje marš-rutu za slučaj evakuacije Vrhovnog štaba. Kako će se pokazati, njegova evakuaciona ruta i plan izmeštanja su bili ključni za spas Vrhovnog štaba na čelu s Brozom, koji će kasnije taj datum odrediti kao svoj drugi rođendan a koji će, na prijedlog mladih, postati poznat kao praznik Dan mladosti. Ovaj plan bijega je bio toliko nevjerovatan da se izučava na vojnim akademijama širom svijeta, međutim sva njegova neobičnost i uspjeh proističu iz nadsistemskog obavještajnog rada potporučnika Muminagića.

Kad su Nijemci prilikom Desanta u pećini greškom tjelohranitelja zarobili majora Randolpha Churchilla sina britanskog premijera Winstona Churchilla, potporučnik Muminagić, pošto je evakuisao Vrhovni štab, ureduje preko američke nadsistemske obavještajne službe MIS-Xi i njenog britanskog pandana da Nijemci preko svoje obavještajne služne Abwehra oslobode mladog Churchilla koji se u Drvaru zadesio kao Brozov gost i specijalni izaslanik britanskog premijera.

Radi nivoa apsolutne tajnosti na kom je operirao, Muminagićeve aktivnosti nisu zabilježene i za njih javno nije mogao dobiti bilo kakvo priznanje. U zamjenu je uživao posebne privilegije u statusu ličnog protéžéa Josipa Broza koje su mu tako davale najšire slobode u radu. Muminagić je ovo nesebično iskoristio ne za vlastiti probitak već za razvoj geodezije i geofizike cijele Jugoslavije, a naročito Bosne u kojoj je, kao stalnoj meti Beograda (Londona) i Zagreba (Vatikana) a usljed njenih ogromnih prirodnih resursa, geodezija i geofizika održavana na primitivnom tj. kolonijalnom nivou. Stoga su nemjerljive njegove zasluge za poslijeratni razvoj ovih naučnih disciplina u Bosni a time i za ukupni razvoj i napredak cijele Bosne i njenog naroda, što je njen najveći razvoj od vremena Kralja Tvrka I.

Poslijeratni period

Nakon rata ostaje u Armiji gdje radi u Vojnogeografskom institutu (VGI). Odatle 1946 biva poslan na školovanje na Geodetski fakultet Vojnoinženjerske akademije u Moskvi, gdje s odličnim uspjehom završava prve dvije godine studija. U Moskvi su mu profesori bili čuveni geodeti Feodosy Krasovsky i Mikhail Molodenskii, po nekima s kraja XX vijeka tada "vjerovatno jedini geodeta koji zaslužuje Nobelovu nagradu" . Nakon rezolucije Informbiroa 1948, vraća se u jesen iste godine i nešto kasnije studij nastavlja na Geodetskom odjelu Tehničkog fakulteta u Zagrebu gdje s odličnim uspjehom 1952 diplomira.

Kao aktivni oficir u VGI radi na različitim naučnim i stručnim poslovima vezanim za Višu geodeziju. Izabran je i za profesora Više vojne akademije za predmete Račun izravnanja (1956) i Viša geodezija (1958). Godine 1964 postavljen je za načelnika Geodetskog odjeljenja VGI, gdje kao pukovnik rukovodi opsežnim radovima iz područja Više geodezije koji se tada pod njegovim rukovodstvom i inicijativom vrše masovno na teritoriji cijele Jugoslavije, uključujući triangulaciju, precizni nivelman i gravimetriju. Između 1965-1985 napisao je tri univerzitetska udžbenika, od kojih je jedan nagrađen nagradom “Veselin Masleša”.

Doktorsku disertaciju pod naslovom Ispitivanje realnog geoida u Jugoslaviji brani 1971, na Geodetskom fakultetu u Zagrebu.

Osnivanje jedinog bosanskog Odsjeka za geodeziju

U Sarajevu 1973 osniva prvi i jedini geodetski odsjek u Bosni, time rizikujući svoj život nakon što mu je tadašnji ministar odbrane SFRJ general Veljko Kadijević zaprijetio smrću ako nastavi s inicijativom (prema riječima samog Muminagića: "doslovno potegao pištolj da me likvidira i to pred svjedocima"). Intervencijom Broza koji je stao na stranu svog protéžéa, Odsjek je uz veliko negodovanje Kadijevića ipak otvoren.

Geopolitički aspekti geodezije i geofizike

U brojnim prilikama je isticao da suverenitet uslovljava razvijenost geodezije i geofizike, ali da važi i obrnuto. U tom smislu je čuvena njegova izjava koja na ingeniozan način sublimira ove naučne discipline: suštinski, geodezija je "gdje se nešto nalazi", a geofizika je "šta se negdje nalazi". Stoga geodezija i geofizika čine cjelinu, pa im je zajednička i međunarodna krovna organizacija koja se stoga i naziva Internacionalna unija za geodeziju i geofiziku (IUGG) i koja egzistira preko jednog vijeka. Zajedno, ove dvije naučne discipline utvrđuju imovinska prava vrijednosti - od individualnih (niža geodezija i eksploraciona geofizika), pa do kolektivnih (viša geodezija i teorijska geofizika) npr. izlaza na more. Eksperti za utvrđivanje kolektivnih prava i vrijednosti odgovaraju prvo svojim pa tek onda vladama-klijentima.

Stoga je suverene zemlje lako prepoznati po njihovoj razvijenoj geodeziji i geofizici, a one koje gube odnosno koje su izgubile suverenitet, po slaboj odnosno nepostojećoj geodeziji i geofizici. Geodezija ili geofizika Bosne nisu nikada odavale da joj je vlast suverena: od turske okupacije, preko austrougarske pa do druge Jugoslavije u kojoj se osniva Viša geodetska škola koja je kao takva bila strateški bezopasna za (potencijalne) kolonizatore jer nije školovala doktorski kadar koji u ovoj strateškoj oblasti odlučuje. Ni sarajevska Tehnička škola, osnovana od strane Austro-Ugarske 1889, nije imala geometarski smjer za školovanje tada najvišeg kadra (tehničara); otvoren 1925, taj smjer će trajati koliko i njegov osnivač kralj Aleksandar I. Kralj je naime smaknut zbog neposluha Jezuitima i njihovoj kreaciji masoneriji, pa je čuvena njegova izjava bugarskom kralju Borisu (koju je ovaj objavio u svojoj autobiografiji), gdje Aleksandar obavještava Borisa da je "saznao da masonerija sprema atentat na njega", što se ubrzo i obistinilo u Marseillesu, Francuska.

Kad su u 9-toj deceniji života popustile dizgine Josipa Broza, inače strateškog podanika Londona od Napuljskog sporazuma s Churchillom iz 1944, Muminagić shvata da Brozovu sve izraženiju senilnost iskorištavaju određeni politički krugovi koji ne misle dobro Jugoslaviji. Stoga odlučuje iskoristiti svoj status Brozovog protéžéa, i 1973 na žestoko protivljenje generala Kadijevića, osniva prvi i jedini bosanski Odsjek za geodeziju, pri Građevinskom fakultetu u Sarajevu. Založivši sav svoj ugled kod Broza, pukovnik Muminagić svojim hrabrim činom osnivanja Odsjeka izuzetno zadužuje Bosnu, čija geodezija tako kadrovski po prvi put izlazi iz nametanih joj primitivnih okvira. Međutim, geodeziji u Sarajevu ni tada neće biti dopušteno da se razvija do nivoa kao u Zagrebu ili Beogradu, a pogotovo ne kao na zapadu ili istoku, pa se odsjek otvara na za to neprimjerenom Građevinskom fakultetu gdje su politički uticaji u mogućnosti vrlo lako tj. preglasavanjem opstruirati ovaj kritični Odsjek.

Tako na Odsjeku većinom doktorira i predaje srpska nacionalistička elita i oficirsko-obavještajni kadar, npr. suosnivač SDS-a i kasniji aktivni učesnik opsade Sarajeva Njegoslav Vukotić, te ratni premijer Republike Srpske Vladimir Lukić kome, kao ni drugim obavještajcima, nije nikad suđeno za ratnu ulogu pod izgovorom da je sistem vlasti u RS bio predsjednički, što međutim nije istina jer u tom slučaju funkcija premijera ne bi ni postojala (primjer SAD-a i dr.), a samo time ni odgovornost premijera. Tako je efekat Muminagićevih nastojanja da Bosni podari samostalnu geodeziju i geofiziku kao katalizatore napretka, umanjen tako što je Odsjek otvoren na za to neprimjerenom fakultetu. Prema njegovim riječima, i sâmo rukovodstvo SFRJ bilo je preplavljeno "krticama" MI6, pa je npr. Ustav SR BiH amendiran još 1990, izbacivanjem referenduma kao uslova za promjenu Ustava SRBiH, što se ni Slobodan Milošević na vrhuncu svoje gotovo apsolutne moći (koji je često optuživan od strane neprijateljske propagande da je bio diktator) nije usudio izvesti u Ustavu SR Srbije; ovim i drugim amandmanima koji su dali pravosnažnost međunarodnim ugovorima i bez ratifikacije, Bosna je tada pripremljena za nametanje dejtonskog "Ustava" tj. bez volje naroda, 1995, pa je rat 1992-1995 bio tek sredstvo za donošenje dejtonskog "Ustava" kroz formu međunarodnog mirovnog ugovora radi austrijsko-vatikanske rekolonizacije Bosne, tj. po apsolutističkom guvernerskom sistemu iz 1878-1918 kojim su, prema pisanju Financial Timesa, austrijske banke isisavanjem sirovina i gotovine sa predzadnje pozicije u zapadnoj Evropi 1989, dospjele 2010 na vodeću poziciju.

Drugi znak nepostojanja suvereniteta u Bosni danas je to što njena geofizika biva potpuno zanemarena i svedena na opsluživanje rudarstva, baš kao što je i geodezija svedena na opsluživanje građevinarstva, iako u većini naprednih zemalja to nije uloga geofizike odnosno geodezije. Treći siguran znak je to što Bosna ni nakon 20 godina od proglašenja nezavisnosti nema vlastiti elaborat s koordinatama pretendentne (za nju povoljne) državne granice objavljen u službenom glasniku. Naime, jedine tri institucije koje po međunarodnom pravu imaju kapacitet tehničkog dokazivanja suvereniteta u Bosni (putem državne tj. Više geodezije) su Geodetska uprava, Geodetski zavod, te Odsjek za geodeziju u Sarajevu tj. njegova Katedra za višu geodeziju. Prve dvije institucije sistema su manipulacijama (skidanjem s budžeta) dovedene do samozatvaranja što je međunarodnopravno preduslov za dobrovoljni prestanak suvereniteta nad teritorijom, a Katedra sistematski uništavana poznatom metodom preglasavanja.

Rukovodne pozicije i rat 1992-1995

Od 1971-1974 bio je direktor Zavoda za kartografiju "Geokarta" u Beogradu, a 1974 izabran je za savjetnika tadašnje vlade - Izvršnog vijeća SR BiH. Iste godine izabran je za vanrednog profesora na predmetu Račun izravnanja, a 1976 za redovnog profesora na predmetima Viša geodezija I i Viša geodezija II na Odsjeku za geodeziju u Sarajevu, na kom je vodio Katedru za Višu (fizikalnu; državnu) geodeziju.

1985 je penzionisan, ali se s početkom rata 1992 odazvao molbi da ponovo preuzme Katedru. Predavao je tako i u teškom ratnom i poratnom vremenu, odbivši niz ponuda iz Finske, SAD-a i dr. da napusti zemlju još 1992. Do smrti je borbeno ponavljao da je "Odsjek i osnovao zalažući svoju glavu, pa eto ako je đavo došao po svoje, čekam ga!" Na pitanje studenata zašto je ostao, odgovarao bi sa "Zbog vas!" što nije bila floskula već esencijalni uslov za održanje nastave na jednom tako rijetkom odsjeku za obuku izuzetno rijetkog a za napredak strateškog kadra.

Međutim, glavni motiv Muminagiću za ostanak u ratnom Sarajevu ležao je u njegovoj ulozi savjetnika generala Jusufa Prazine za geostrategiju. Muminagić je tako do sredine 1993 praktično bio mozak vojnih operacija presudnih za ustroj oružanog otpora za koji se tada dobronamjerno vjerovalo da je probosanski, odnosno za očuvanje teritorijalnog integriteta Bosne.

Naučni domet

Samostalno je sračunao prvi geoid (fizikalni tj. stvarni oblik Zemlje i najteži zadatak geodezije) za teritoriju i akvatoriju cijele Jugoslavije, čime je praktično omogućio početak nove ere i u geofizičkim ispitivanjima i istraživanjima prirodnih bogatstva i geoloških procesa.

Tokom svoje 60-godišnje aktivnosti na polju Geodezije izradio je velik broj naučnih i stručnih radova objavljenih u naučnim i stručnim časopisima. Sudjelovao je na brojnim međunarodnim i domaćim savjetovanjima i simpozijima. Njegov rad na prvom geoidu Jugoslavije je opisan i u Enciklopediji Jugoslavenskog leksikografskog zavoda.

Vodio je komisiju za izradu Višejezičnog geodetskog rječnika na osam jezika, u izdanju Saveza geodetskih inženjera i geometara Jugoslavije. Bio je poliglota koji je odlično znao engleski, ruski, francuski i njemački jezik, a čitao je stručnu literaturu na svim slavenskim jezicima. Bavio se i naučnim prevodilaštvom, pa je pored većeg broja naučnih i stručnih članaka za potrebe VGI, preveo i udžbenike Krasovskog Kurs vyšej geodezii II s ruskog, te Vignalov Nivellement de precision s francuskog jezika.

Priznanja i nagrade

Nosilac je šest ratnih i mirnodopskih odlikovanja.

Bio je veoma aktivan u radu stručnih udruženja, između ostalih:

• sekretar Nacionalnog komiteta za Međunarodnu geofizičku godinu 1957,
• sekretar delegacije SFRJ na Kongresu Naučnog komiteta za međunarodnu fizičku godinu u Moskvi 1958,
• član Komisije za geodeziju u Akademijskom savjetu SFRJ 1959,
• ekspert za ocjenu naučnih projekata u Saveznom fondu za naučni rad 1962-1965,
• gostujući UNESCO profesor na Geodetskom institutu u Helsinkiju, Finska
• gostujući istraživač na Institutu za geodeziju Kraljevine Švedske u Stokholmu
• gostujući istraživač na Institutu za geodeziju Kraljevine Norveške u Oslu
• gostujući istraživač na Institutu za geodeziju Kraljevine Danske u Kopenhagenu,
• rukovodilac delegacije SFRJ na Kongresu Internacionalne federacije geometara (FIG) u Wiesbadenu 1971,
• rukovodilac delegacije SFRJ na Kongresu Internacionalne unije za geodeziju i geofiziku (IUGG) u Moskvi 1971,
• pozvani predavač Tehničke komore Grčke na simpozijima o satelitskoj geodeziji i upotrebi lasera u rješavanju geodetskih zadataka pomoću satelita 1972,
• rukovodilac delegacije SFRJ na Kongresu FIG u Londonu 1974,
• rukovodilac delegacije SFRJ na kongresu IUGG u Grenoblu 1975,
• rukovodilac delegacije SFRJ na kongresu IUGG u Canberri 1980,
• član Organizacionog i Redakcijskog odbora za III, IV i V kongres Geodetskih inženjera i geometara Jugoslavije,
• inicijator i organizator uključenja SFRJ u Internacionalnu asocijaciju za kartografiju (ICA),
• inicijator i organizator osnivanja te dugogodišnji predsjednik Nacionalnog komiteta SFRJ za geodeziju i geofiziku,
• na XV Kongresu IGGU izabran za člana Komisije 5.2 za ispitivanje geoida Internacionalne asocijacije za geodeziju (IAG),
• osnivački član Komisije 1.21. IAG za izravnanje velikih geodetskih mreža,
• osnivač Komisije IUGG (osnovana na XV Kongresu) za ispitivanje geoida u Evropi i Mediteranskom području,
• član stalnog Komiteta FIG u dva mandata,
• član državne Komisije za osnovne geodetske radove SFRJ.

Obavljao je sljedeće naučne funkcije:

• predsjednik Saveza geodetskih inženjera i geometara SFRJ 1967-1972
• zaslužni i počasni član Saveza inženjera i tehničara SFRJ i SRBiH
• zaslužni i počasni član Saveza geodetskih inženjera i geometara SFRJ i SRBiH
• počasni član Naučno-tehničkog društva geodeta i kartografa Mađarske
• počasni član Naučno-tehničkog društva geodeta Poljske
• nosilac spomen-plakete Saveza geodetskih inženjera i geometara SFRJ za dugogodišnji rad
• nosilac spomen-plakete Instituta za geografiju Akademije nauka SSSR, povodom 50. godišnjice Instituta
• nosilac spomen-plakete Centralnog instituta za fiziku Zemlje u Potsdamu, povodom 100. godišnjice Instituta
• nosilac značke i povelje Odličnik geodezije i kartografije za 1971, najvišeg priznanje za naučni rad u geodeziji (Glavna uprava za geodeziju i kartografiju SSSR)

Privatni život

Muminagić je u vodio samozatajan privatni život, dobrim dijelom zahvaljujući svojoj ratnoj ulozi odnosno tadašnjoj i kasnijoj obavještajnoj aktivnosti te nadsistemskim saznanjima u geopolitici koja je posjedovao.

Imao je jednu kćerku, a većinu života i profesionalne djelatnosti proveo je u Sarajevu. Bio je oženjen Zinetom (r. Sadiković) Muminagić (1920-2006), svojom prvom đačkom ljubavi sa kojom je živio sretno do kraja života.

Reference